Hoe maak je een Leerdoel? (Beter dan SMART)

Er is veel te vinden over SMART (leer)doelen. En hoewel SMART nuttig is, wordt er iets belangrijkers vergeten: Waar gaat het leerdoel over? Wat hoort erbij? En wat niet? Deze vragen moeten eerst beantwoord worden, daarna kun je het doel SMART formuleren.

Dit artikel geeft je de handvaten om leerdoelen op te stellen en te evaluaren.

Goede leerdoelen #

Een goed leerdoel voldoet aan 3 voorwaarden. Het;

1. is te begrijpen,
2. voorkomt mentale overbelasting, en
3. haalt het maximale leerrendement.

Al deze onderdelen worden hieronder uitgelegd.

Begrijpbaarheid #

Een geweldige vijfde klas wiskunde les kan niks opleveren voor een verdwaalde brugklasser die erbij zit. Maar een vijfdeklasser was ook ooit een brugklasser. Waar zit het verschil?

De vaardigheden die iemand bezit bepalen hoe generieke (= niet specifieke) opdrachten iemand kan begrijpen en uitvoeren. Een volwassen persoon kun je vragen om het avondeten te regelen. Een kind leg je uit om eerst een snijplank te pakken, dan het mes, dan de ui, daarna hoe je een mes vasthoudt, …

In conclusie: Iemand met minder vaardigheden heeft specifiekere instructies nodig. Is er ook een reden om generieke termen te gebruiken?

Mentale overbelasting voorkomen #

Generieke termen helpen bij het voorkomen van mentale overbelasting.

Ik kan onthouden dat ik moet koken en mijn e-mails bijwerken. Stel je voor dat ik niet weet hoe koken en e-mails bijwerken gaat. Dan moet ik het volgende onthouden: start de computer, voer wachtwoord in, open mail, lees mail, schrijf een antwoord, druk op verzenden, herhaal tot klaar, sluit computer af, ga naar keuken, pak een snijplank, pak het mes, pak de ui, snij de ui, zet alvast de waterkoker aan … Het past nooit volledig in mijn hoofd.

Mensen kunnen een beperkt aantal concepten actief in hun hoofd houden. Ongeveer 3 - 5 verschillende dingen, volgens slimme mensen. Door het gebruik van generieke termen kan de lange lijst van acties hierboven samengevat worden tot e-mails bijwerken en koken. En dus wordt mijn werkgeheugen niet overbelast. Daarnaast zorgt het ook voor kortere communicatie.

Als je communiceert, moet iedereen het begrijpen. Dus als je een generieke term gebruikt, moet iedereen al geleerd hebben wat dat betekent.

In conclusie: Generieke termen voorkomen mentale overbelasting en verkorten communicatie. Wel moet iedereen weten wat de generieke term betekent.

Maximale leerrendement #

Een maximaal leerrendement halen betekent zoveel mogelijk leren in een zo kort mogelijke tijd. Ofwel een zo uitdagend mogelijk leerdoel halen, in een zo kort mogelijke tijd. Er zijn 2 manieren om zeker te weten dat een leerdoel niet snel gehaald wordt, namelijk:

• iets is niet te begrijpen, of
• iemand wordt mentaal overbelast.

De kunst is dus om een uitdagend leerdoel te stellen waarbij alles begrepen wordt en mentale overbelasting voorkomen wordt. Wat iemand kan begrijpen en wanneer iemand mentaal overbelast wordt is persoons- en situatieafhankelijk. Iemand zal moeilijker leren als er lang geen pauze is geweest.

Alle informatie die je geeft moet te begrijpen zijn. Iemand die het leerdoel snapt, maar de uitleg niet is geen stap verder. Ook informatie die niet relevant is moet te begrijpen zijn. Uit enthousiasme kun je teveel vertellen. Maar als een deel daarvan niet te begrijpen is, kan iemand blijven zitten met de vraag: “Wat betekent dat?”, en daardoor de rest missen.

Iemand kan mentaal overbelast raken door je uitleg, maar ook de combinatie met andere dingen. Bijvoorbeeld de omgeving die aandacht vraagt, onthouden je moeder te bellen, niet vergeten vanavond …

Dit heeft het volgende gevolg: In dezelfde situatie kan jij een uitdagender leerdoel gebruiken dan mij, wanneer jij;

• een betere leeromgeving kan creëren,
• beter de essentie kan overbrengen,
• een effectievere oefening hebt,
• etc.

Hier komt veel leuke didactiek bij kijken!

p.s. Meer weten over mentale overbelasting? Zoek op “cognitieve belasting theorie”